25. września na całym świecie obchodzony jest Światowy Dzień Farmaceuty – zawodu, który coraz częściej uznawany jest za kluczowy element systemu ochrony zdrowia. Farmaceuci wspierają pacjentów nie tylko w realizacji recept, ale także w profilaktyce i edukacji zdrowotnej. Tymczasem najnowsze badania pokazują, że niemal co druga Polka nie wie, że antykoncepcja awaryjna może zostać przepisana przez farmaceutę.[1] Eksperci podkreślają, że brak rzetelnej wiedzy o antykoncepcji awaryjnej może skutkować opóźnieniem w jej zastosowaniu i większym ryzykiem nieplanowanej ciąży.

Do kogo pacjentki zgłaszają się w nagłej sytuacji?

Niemal co trzecia Polka (31%) po antykoncepcję awaryjną udałaby się do farmaceuty. Jednak najczęściej wskazywaną osobą pozostaje ginekolog – takiej odpowiedzi udzieliło aż 45% respondentek.1 Co dziesiąta badana zwróciłaby się do lekarza pierwszego kontaktu, a tylko nieliczne wskazywały organizacje pozarządowe (4%) i edukatorów szkolnych (1%). Wyniki pokazują, że mimo rosnących kompetencji farmaceutów, pacjentki wciąż nie zawsze traktują aptekę jako pierwsze miejsce, gdzie mogą otrzymać niezbędną pomoc.

„Z badania wynika również, że z antykoncepcji awaryjnej korzysta 18% kobiet do 24. roku życia, 25% w grupie 25-34 lat, 21% wśród osób w wieku 35-49 lat oraz 13% powyżej 50. roku życia. Dane te pokazują, że edukacja na temat antykoncepcji powinna być dopasowana do potrzeb poszczególnych grup wiekowych” – zauważa dr hab. n. med. i n. o zdr. Piotr Merks, ekspert w dziedzinie opieki farmaceutycznej, Przewodniczący Związku Zawodowego Pracowników Farmacji.

Polska codzienność – brak świadomości Polek

Mimo, że tabletka „dzień po” jest dostępna na receptę farmaceutyczną, wiele pacjentek nie wie o takiej możliwości. Niemal połowa badanych kobiet (49,3%) przyznała, że nie miała świadomości, iż antykoncepcja awaryjna jest dostępna w aptekach na podstawie recepty farmaceutycznej. [2]Wynik pokazuje, jak ważne są działania edukacyjne – brak wiedzy o realnych możliwościach dostępu może ograniczać kobietom prawo do świadomego wyboru i szybkiej reakcji w sytuacjach nagłych.

„Rolą farmaceutów jest edukowanie pacjentek, do czego mają kompetencje i narzędzia, aby wspierać je w sytuacjach nagłych. Standardy postępowania w zakresie wydawania antykoncepcji awaryjnej są już opracowane, a ich konsekwentne wdrożenie mogłoby znacząco poprawić realny dostęp do tego rozwiązania” – podkreśla mgr farm. Olga Sierpniowska, ekspertka kampanii Poranek Po.

Czy rola farmaceuty w profilaktyce wzrośnie?

Znaczenie farmaceutów w obszarze profilaktyki zdrowotnej jest nieuniknione, a rola farmaceutów będzie systematycznie wzrastać. Wynika to z wyzwań, przed którymi stoją współczesne systemy ochrony zdrowia – starzejące się społeczeństwo, rosnące zapotrzebowanie na usługi medyczne oraz ograniczone zasoby systemowe. Istnieje zatem zarówno miejsce, jak i pilna potrzeba, aby farmaceuci mogli w pełni wykorzystać swój potencjał w systemie opieki zdrowotnej, poprzez rozszerzenie zakresu świadczonych usług farmaceutycznych.

„Farmaceuta przyszłości to nie tylko osoba wydająca leki, lecz także aktywny partner w systemie opieki zdrowotnej. Jego rola w profilaktyce i edukacji pacjenta będzie się dynamicznie rozwijać, szczególnie w obszarach monitorowania terapii, doradztwa zdrowotnego i wspierania pacjentów w podejmowaniu świadomych decyzji zdrowotnych. Włączenie farmaceutów do działań profilaktycznych to kluczowy krok w kierunku bardziej efektywnego i dostępnego systemu opieki zdrowotnej”– dodaje dr hab. n. med. i n. o zdr. Piotr Merks.

Farmaceuta przyszłości

Farmaceuci coraz częściej odgrywają rolę doradców zdrowotnych pierwszego kontaktu. Udzielają pacjentkom porad, wystawiają recepty farmaceutyczne, edukują w zakresie prawidłowego stosowania leków oraz wspierają pacjentki w dbaniu o zdrowie i profilaktykę. Badania międzynarodowe wskazują, że taki model zwiększa dostęp do ochrony zdrowia i odciąża lekarzy rodzinnych. Polska powinna podążać tą samą ścieżką, aby wykorzystać potencjał 26 tysięcy farmaceutów pracujących w aptekach.[3]

„Farmaceuta aktywnie uczestniczy w monitorowaniu terapii, doradztwie profilaktycznym i wspieraniu pacjenta w codziennym dbaniu o zdrowie. To ekspert, który łączy wiedzę medyczną, dostęp do leków i technologie cyfrowe, stając się niezastąpionym ogniwem w systemie ochrony zdrowia” – zauważa dr Mikołaj Konstanty, wiceprezes Naczelnej Izby Aptekarskiej.

[1]Badanie zostało przeprowadzone przez agencję SW Research na zlecenie kampanii „Poranek PO.

[2]Badanie zostało przeprowadzone przez agencję SW Research na zlecenie kampanii „Poranek PO.

[3] Current State of Community Pharmacist-Physician Collaboration — A Cross-sectional Survey Among Pharmacists in Poland, raport z 2023-2024.